Από τον Ian Bach.
ηταν πασχα του 2002 στην ιερουσαλημ. Οι φωνές των εμπόρων αντηχούσαν διαπεραστικές μέσα στους στενούς λιθόστρωτους δρόμους της παλιάς πόλης, και οι μυρωδιές χιλιάδων εξωτικών καρυκευμάτων γέμιζαν τον αέρα. Πολύχρωμα Παλαιστινιακά εργόχειρα κρέμονταν πάνω σε πάγκους μικροπωλητών εκθέτοντας λαμπερά ανατολίτικα κοσμήματα. Ρυθμικά Αραβικά λαϊκά τραγούδια αντηχούσαν δυνατά από μαγαζιά μουσικής καθώς περνούσαν συνωστισμένοι τουρίστες, προσκυνητές και ντόπιοι. Κάτω από την επιφανειακή φαιδρότητα όμως, υπήρχε ένταση. Μικρές ομάδες από Ισραηλινούς στρατιώτες είχαν νευρικά το δάχτυλο στη σκανδάλη των όπλων σε κάθε γωνιά.

Μέσα στους ψηλούς πέτρινους τοίχους του Ναού του Πανάγιου Τάφου, μυστηριώδεις χαμηλόφωνες ψαλμωδίες αντηχούσαν μέσα από τους σκοτεινούς διαδρόμους. Ρασοφορεμένοι ιερείς κουνούσαν τα θυμιατήρια τους που ανέδιδαν θυμίαμα μέσα στον αποπνικτικό αέρα. Περπατούσα σιωπηλά μαζί με μερικούς συντρόφους μου μέσα από ελικοειδείς διαδρόμους που φαίνονται ότι ήταν ατέλειωτοι, που τελικά κατέληξαν να κατεβαίνουν μέσα σε μια παγερή ατμόσφαιρα όπου το λιγοστό φως από τις λάμπες στους τοίχους σχεδόν το καταβρόχθιζε το σκοτάδι. Ένα ιερέας με δυνατή φωνή επέπληξε  έναν αποσβολωμένο τουρίστα που άθελά του πέρασε πάνω από μια αόρατη γραμμή στο πέτρινο πάτωμα πατώντας σ’ ένα ιερό έδαφος.

Ήταν πραγματικά αυτό το μέρος όπου κειτόταν ο Ιησούς και απ’ όπου αναστήθηκε για να εμπνεύσει τους πιστούς Του να μεταδώσουν το φως, την αγάπη, την αλήθεια και την ελευθερία σ’ όλο τον κόσμο;

Αργότερα επισκεφτήκαμε το Μνήμα του Κήπου, μια πιο πρόσφατη αρχαιολογική ανακάλυψη που μερικοί πιστεύουν τώρα ότι είναι το μέρος όπου θάφτηκε το σώμα του Ιησού. Οι εκσκαφές έχουν αποκαλύψει έναν κήπο του πρώτου αιώνα μέσα στον οποίο υπάρχει ένα ταπεινό μνήμα, σκαμμένο μέσα σ’ έναν βράχο. Μπροστά στην είσοδο του μνήματος υπάρχει ένα ιδιαίτερο αυλάκι όπου θα μπορούσαν να είχαν κυλήσει την πέτρα για να το κλείσουν.  Άλλα ευρήματα φαίνεται να δηλώνουν ότι οι πρώτοι πιστοί μπορεί να το θεωρούσαν ιερό μέρος. Υπάρχει μια γαλήνη μέσα στα ελισσόμενα μονοπάτια του κήπου, με τις σκιές από τις ελιές και τα πεύκα, που είναι δύσκολο να την περιγράψει κανείς. Ένα νεαρό κορίτσι καθόταν κοντά στο μνήμα, σε περίσκεψη. Το πρόσωπό της είχε κι αυτό μια λάμψη γαλήνης.

Κοντά στον κήπο υπάρχει η πλαγιά ενός βράχου με μια παράξενη διαμόρφωση που μοιάζει με κρανίο. Μερικοί έχουν κάνει την υπόθεση ότι αυτό είναι ο “Κρανίου Τόπος” που αναφέρει η Βίβλος, ότι σταυρώθηκε ο Ιησούς. Ο λόφος τώρα σχηματίζει ένα ήσυχο σκηνικό προς μια τοπική στάση λεωφορείων, ακριβώς απέναντι από το δρόμο για την Πύλη της Δαμασκού, μια από τις κύριες εισόδους προς τα συνωστισμένα σοκάκια της παλιάς πόλης.

Καθώς στεκόμουν κοιτώντας το λόφο και τη στάση του λεωφορείου, μου έκανε εντύπωση η προφανής δυσαρμονία του σκηνικού. Σ’ εκείνο το μέρος όπου μπορεί να είχε συμβεί το δράμα μιας από τις πιο οδυνηρές θυσίες της ιστορίας που άλλαξαν τον κόσμο, οι άνθρωποι συνέχιζαν την καθημερινή ζωή τους, προσπαθώντας να τα βγάλουν πέρα όσο πιο καλά μπορούσαν στην καθημερινότητα. Ένας εργάτης που γύριζε στο σπίτι  από τη δουλειά αγόρασε ένα εισιτήριο λεωφορείου και φαινόταν βαριεστημένος καθώς περίμενε. Μια κουρασμένη μητέρα κρατούσε ένα παιδί στο ένα της χέρι και μια τσάντα με ψώνια στο άλλο. Ένας μικροπωλητής καθόταν κοιτώντας σκυθρωπός τις πραμάτειες του που προφανώς μόνο σε λίγους περίσσευαν λεφτά για να τις αγοράσουν.

Σύμφωνα με την παραδοσιακή εκκλησιαστική ανατροφή μου, πάντα είχα την εντύπωση ότι ήταν μακρύς ο δρόμος από την αυλή του Πόντιου Πιλάτου όπου καταδικάστηκε ο Ιησούς μέχρι τον απόμερο λόφο όπου σταυρώθηκε. “Υπάρχει ένας πράσινος λόφος μακριά,” και “Σ’ έναν λόφο μακριά ορθωνόταν ένας παλιός σκληρός σταυρός,” λέει ένα ύμνος. Όμως όταν κοίταξα στη Βίβλο μου, το βρήκα “Ήταν κοντά στην πόλη ο τόπος όπου σταυρώθηκε ο Ιησούς” (Ιωάννη 19:20).

Θα είχε νόημα για τους Ρωμαίους να διαλέξουν μια πολυσύχναστη τοποθεσία για να σταυρώσουν τον Ιησού και τους δυο κακοποιούς που πέθαναν μαζί Του. Οι δημόσιες εκτελέσεις είχαν αποδειχτεί αποτελεσματικές στην αποτροπή των εγκλημάτων και των ανταρσιών.

Όμως δεν μπορούσα παρά να σκεφτώ ότι μπορεί να υπήρχε και ένας πιο βαθύς συμβολισμός για την τοποθεσία. Ίσως ο Ιησούς δεν ήθελε να σταυρωθεί σ’ ένα απόμακρο, ερημικό μέρος — αφανής και απλησίαστος — αλλά μάλλον δίπλα στην πολυάνθρωπη λεωφόρο όπου θα μπορούσε να δώσει την έσχατη μαρτυρία Του στους ανθρώπους που αγαπούσε, εκεί όπου θα μπορούσαν να δουν και να αισθανθούν τον πόνο Του και όπου Αυτός, μέσα από τη θυσία Του, θα μπορούσε να απαλύνει το δικό τους. Μπορούσα σχεδόν να αισθανθώ εκείνα τα γλυκά, μουσκεμένα από δάκρυα μάτια να κοιτάζουν ακόμα προς την διχασμένη πόλη καθώς έλεγε, “Πατέρα, συχώρεσέ τους, γιατί δεν ξέρουν τι κάνουν” (Λουκάς 23:34).

Καθώς μας πληροφόρησε ο ξεναγός μας στο Μνήμα του Κήπου, η αρχαιολογία είναι στην καλύτερή της μορφή μια επιστήμη επιστημονικών εικασιών. Δεν ισχυριζόταν ότι γνώριζε πού ακριβώς σταυρώθηκε ή ετάφη ο Ιησού, και το ίδιο κι εγώ. Όμως στ’ αλήθεια δεν έχει σημασία.

Όμως αν είχα να διαλέξω ένα Πασχαλινό τοπίο, νομίζω ότι θα διάλεγα το Πάσχα του Μνήματος του Κήπου. Το σκοτεινό εσωτερικό του Ναού του Πανάγιου Τάφου μου θύμιζε πάρα πολύ την αγωνία της εσωστρέφειας και του αυτομαστιγώματος, το οδυνηρό σκότος της ενοχής, της καταδίκης. Αντίθετα, το Μνήμα του Κήπου ακτινοβολούσε μια ειρήνη σαν το αγέρι που ανάδευε τα κλαδιά των ελαιόδεντρων, τόσο αναζωογονητικό σαν το άρωμα απ’ τις πευκοβελόνες  του μυρωμένου Απριλιάτικου αέρα.

* * *